انار

نام علمی Punica granatum نام انگلیسی: Pomegranate نام عربی: رُمان ایران یکی از مهم‏ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان انار در جهان است و از جمله مناطق بومی رشد انار می‏باشد. در ایران، شهرستان‌های نی‌ریز، ساوه و فردوس، به‌ترتیب بزرگ‌ترین تولیدکنندگان انار هستند. درخت انار از جمله درختانی است که تمامی بخش‏های آن از ریشه، پوست تنه، گل و میوه، مصرف درمانی دارد؛ به عنوان مثال پوست ریشه آن در تهیه داروی ضد کرم مصرف بسیار دارد. همچنین از عصاره انار در تهیه شربت اشتهاآور جهت تقویت اشتهای بیماران استفاده می‏شود. در قرآن کریم نیز از انار به عنوان یکی از میوه‏های بهشتی در کنار انگور، زیتون و خرما یاد شده است. این میوه هم از نظر محل رویش (برّی و بستانی) و هم از نظر مزه (شیرین، ترش و میخوش) دارای انواعی است و بهترین نوع آن بستانی شیرین رسیده دارای دانه‏های بزرگ و شاداب است. همه انواع و اجزای آن (از جمله آب انار) دارای قوت قبض می‏باشند ولی شدت آن بر حسب مزاج انار متفاوت است. انار شیرین: دارای طبیعت سرد مایل به اعتدال و در اول تر و با قوت قبض است. با آنکه دارای غذائیت اندکی است اما تولیدکننده خون صالح در بدن می‏باشد. همچنین نفاخ است و در افراد گرم‌مزاج موجب تقویت قوای جنسی می‏گردد. باعث تفتیح و گشایش سده‏ ها (گرفتگی‌ها)ی بدن و ادرارآور است. جهت پاکسازی خون، تقویت کبد، رفع سرفه‏ های گرم، رفع خارش بدن و نیکویی رنگ رخسار مفید است. موجب تلیین و تقویت اعضای تنفس است. مصرف به اعتدال آن، موافق معده و زیاده‏ روی در مصرف آن موجب فساد غذا و ایجاد سستی در معده می‏شود. رب انار شیرین در تمامی افعال بالا قوی‏تر از آب آن عمل می‏کند. انار میخوش: طبیعت آن در سردی و تری نزدیک به اعتدال است و در کتب، از آن با نام «رمان مز» نیز یاد شده است. در کاهش حرارت و حدّت صفرا و غلیان و جوشش خون، قوی‏تر از انار شیرین عمل می‏کند. انار ترش: نسبت به نوع شیرین، دارای سردی بیشتر بوده و خالی از یبوست نیست و در کامل‏الصناعه عنوان شده که قوی‏البرد و معتدل در رطوبت به همراه یبوست لطیف است، در حالی‌که مخزن‏الادویه مزاج آن را در درجه دوم سردی و خشکی آورده است. در کاهش حرارت معده و کبد و غلیان خون و صفرا مؤثر است و خوردن آن بویژه پس از غذا، موجب تقویت دهانه ورودی معده و مانع صعود بخارات معدی به سمت مغز می‏شود و همچنین از بقراط نقل شده مصرف آب انار ترش به همراه آرد جو در درد و سوزش دهانه معده مؤثر است. رب انار ترش در کاهش تهوع حین بارداری و تمایل زنان باردار به خوردن مواد غیرطبیعی مفید می‏باشد. اما زیاده‏ روی در مصرف انار ترش بویژه خوردن ناشتای آن، موجب ایجاد زخم و خراش در جدار داخلی روده‏ ها می‏گردد. در کتب طبی، مُصلح انار شیرین را انار ترش و مُصلح انار ترش را انار شیرین عنوان کرده‏اند. بیشترین موارد استفاده از انار در طب چینی، در درمان اسهال و بویژه اسهال‏های مزمن و خونی، پرولاپس رکتوم و همچنین دفع کرم از بدن و در طب هندی، در تهوع و استفراغ و دردهای چشمی و برخی انواع اسهال می‏باشد. در دانش تغذیه و پزشکی نوین : اثر انار در درمان برخی بیماری‌ها مورد توجه قرار گرفته است: - اختلالات معده: پوست و برگ انار برای بهبود مشكلات معده و برخی انواع اسهال‌ مفید است. انار در بهبود هضم نیز مؤثر است و آب آن نیز در بهبود اسهال خونی تأثیر خوبی داشته است. - مشكلات قلبی: مصرف منظم انار یا آب آن باعث می‌شود گردش خون در سراسر بدن به درستی انجام پذیرد. این خاصیت، خطر حملات و سكته قلبی را نیز كاهش می‌دهد. خواص آنتی‌اكسیدانی موجود در این میوه نیز به کاهش خطر لخته شدن خون كمك می‌كند. - مراقبت از دندان: یكی از خاصیت‌های انار این است كه آب آن، همراه با داشتن خاصیت ضدباكتریایی و ضدویروسی، به كاهش اثرات پلاك‌های دندانی نیز كمك می‌كند. - كم‌خونی: مصرف این میوه با فراهم آوردن آهن برای بدن، به كاهش علایم كم‌خونی مانند خستگی، سرگیجه و ضعف كمك می‌كند. اما در كنار تمام آنچه گفته شد، فواید دیگری نیز برای این میوه خوشمزه وجود دارد. برای نمونه، انار احتمال تولد نوزاد نارس را كاهش می‌دهد و به‌علاوه به مادرانی كه منتظر تولد كودكشان هستند كمك می‌كند تا نوزادی با وزن متعادل به دنیا بیاورند. در ضمن متخصصان پوست معتقدند انار در كاهش مشكلات ناشی از افزایش سن، مانند ایجاد چین و چروك مؤثر بوده و با پاکسازی پوست، پوست را جوان و شاداب نگه می‌دارد. امروزه بر روی انار و اجزای درخت آن پژوهش‌های بسیاری صورت گرفته، از جمله اثرات مفید آب انار در بهبود روند درمان بیماری سرطان که عنوان شده احتمالاً علت این اثربخشی، نقش ترکیبات آب انار در کاهش مهاجرت و متاستاز سلول‏های سرطانی است. در پژوهش دیگری نیز تأثیر حفاظتی آب و روغن دانه‏های انار بر درمان سرطان پستان در موش‏های آزمایشگاهی نشان داده شده است. انار دارای خواص آنتی‌اکسیدانی است و پژوهش‌ها نشان داده‌اند که اثرات آنتی‌اکسیدانی آن بیشتر از آب سیب است. افزون بر آن، این میوه زیبا و خوشرنگ منبع خوبی از انواع ویتامین‌ها از جمله ویتامین A، C، E و اسید فولیك است. پژوهش‏هایی پیرامون اثرات ضدسرطان پروستات و کاهنده PSA انار در حال انجام است که احتمالاً با کاهش تقسیم سلولی و القای مرگ سلولی و اثرات آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی آن مرتبط است. پژوهش‌هایی نیز در زمینه اثربخشی مصرف انار در بیماری آلزایمر، گرفتگی عروق، دیابت، ناتوانی جنسی، پرفشاری و چربی خون، عفونت‏های باکتریال دهان و برطرف کردن پلاک‏های دندانی در حال انجام است و موفقیت‏هایی نیز در زمینه کنترل و کاهش عوارض این بیماری‏ها به دست آمده که نیازمند پژوهش‌های بیشتری می‏باشد. در پژوهش‌هایی که در زمینه بررسی اثرات سمّی احتمالی مصرف میوه انار انجام شده، تغییراتی در خون و ادرار بیماران تحت درمان دیده نشده و با توجه به پیشینه تاریخی مصرف این میوه، مصرف آن در افراد سالم بدون عارضه می‏باشد. متوسط مواد مغذی موجود در هر ۱۰۰ گرم انار: انرژی 83کیلوکالری / کربوهیدرات 18.7 g/ قند 13.7g/ فیبر غذایی 4g/ چربی 1.2g / پروتئین 1.7g / تیامین 0.07 mg/ ریبوفلاوین 0.05mg / نیاسین 0.29 mg / پانتوتنیک اسید 0.38mg/ ویتامین B6 0.08 mg / ویتامین C 10mg/ کلسیم 10 mg / آهن 0.30 mg/ منیزیوم 12mg / فسفر 36 mg/ پتاسیم 236 mg/ روی 0.35 mg/

نام علمی: Zataria multiflora boiss

طبیعت: طبیعت آویشن، گرم و خشک در درجه دوم است.

خواص آویشن:
آویشن از دیدگاه طب سنتی ایران به عنوان دارو شناخته می شود و فاقد اثرات غذایی در بدن است و مصرف زیاد و مداوم آن دارای اثرات مضر در بدن می باشد و بدون مشورت با پزشک متخصص طب سنتی نبايد استفاده شود و اثرات ذیل صرفا جهت اشنایی با این مفرده آورده شده است.

1.آویشن در درمان اکسیور مؤثر است.

2. ضد نفخ و اشتهاآور است.

3. پاک‌کننده ریه، معده، جگر و روده‌ها از رطوبات است.

4. خوردن آویشن با آب انجیر، جهت درمان برخی از انواع سرفه مفید است.

5. خوردن آویشن با انجیر خشک، سبب خوشرنگ شدن پوست صورت می‌گردد.

6. مصرف آویشن با پنیر تازه در افراد لاغر، سبب رفع لاغری می‌شود.

7. خوردن آویشن با غذاهای غلیظ که هضم سنگینی دارند، سبب بهبود هضم می‌شود.

8.رایحه بخور آویشن باعث فرار حشرات موذی می‌گردد.

9. آویشن به صورت دم‌کرده، جهت برطرف نمودن برخی از انواع ناراحتی‌های معده استفاده می‌شود.

10.مصرف آویشن به صورت بخور، در سرماخوردگی سبب بهبود علایم می‌گردد.

11.آویشن خلط‌آور و آنتی‌اسپاسم برونشیال است.

12.آویشن خواص ضد باکتریایی، ضد قارچی و ضد انگلی دارد.

نگهداری: در ظروف دربسته و دور از نور

منابع:

1)  پور سینا شیخ‌الرئیس ابوعلی، قانون فی‌الطب، تحقیق ابراهیم شمس‌الدین، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، 1425 هـ.ق. ج 1، ص 855

2) عقیلی خراسانی شیرازی محمدحسین، مخزن‌الادویه، تصحیح شمس اردکانی محمدرضا، رحیمی روجا، فرجادمند فاطمه، تهران، نشر اندیشه ظهور با همکاری دانشگاه علوم پزشکی تهران، 1389، ص 515

3) قرشی (ابن نفیس) علاءالدین علی بن ابی‌الحزم، الموجز فی‌الطب، تحقیق عزباوی عبدالكریم، مصر، لجنه احیاء التراث الإسلامی، 1406ه.ق/ 1986م، ص 61  

4) مؤمن حسینی تنکابنی محمد، تحفه المؤمنین، كتاب فروشی محمودی، چاپ دوم، تیر 1376، ص223

5) ابن بیطار، الجامع لمفردات الادویه و الاغذیه، بیروت: دارلکتب العلمیه؛ 2001. ص 843

6) امین غلامرضا، متداول‌ترین گیاهان دارویی سنتی ایران، چاپ دوم، بهار 1387، ص 40

7) مظفریان ولی‌الله، فلور استان یزد، انتشارات یزد، چاپ اول، بهار 1379، ص 286

8) تقریرات شفاهی استاد محمد کمالی‌نژاد

9) PDR of Herbal Medicine, 4th edition, Thomson; 2007. 824

  الهام قدمی یزدی

پزشک، دستیار دکترای تخصصی طب سنتی ایران

دانشگاه علوم پزشکی تهران

elham_ghadami@yahoo.com

==========================

http://tandorostan.org

 تدابیر بهار

نزد حکمای طب ایرانی، فصل بهار زمانی است كه مردم سرزمین معتدل محتاج به پوشش زیاد به سبب سردی هوا و نیز محتاج ترویح به سبب گرمی هوا نباشند. شروع بهار به سبب روئیدن گیاهان و برگ برآوردن درختان و ظهور شكوفه‌ها، موجب سبزی و خرمی زمین است و باعث بارداری حیوانات و رونق چهره و بدن، و فربهی و سرخی رنگ رو و غیره می‌گردد.
مزاج فصل بهار گرم و مرطوب در حد اعتدال بوده و به سبب اعتدال مزاج و لطافت، مقوی قوا می‌باشد و به دلیل این که این فصل مناسب مزاج روح است، موجب تقویت آن می‌گردد.
این فصل موافق با تمام سنین است و بویژه برای پیران و صاحبان مزاج سرد و خشك مناسب‌ترین فصل برای زندگی و سلامت می‌باشد.
به دلیل از بین رفتن سرما و ریزش باران‌های پیاپی و گرمای روز، در بهار قوا تقویت شده و خون در این فصل افزایش می‌یابد و بیماری‌هایی همچون دگرگون شدن خون (اختلاف الدم)، خونریزی بینی، ترك برداشتن رگ‌ها، پیدایش بزاق خون‌آلود، و سرانجام سرفه، بویژه در سرمای بهار كه به زمستان شباهت دارد، را به وجود می‌آورد.
در این فصل اخلاط حبس شده در زمستان، رقیق گردیده و به حركت در می‌آیند و اگر بدن نتواند این اخلاط را به طور كامل دفع نماید، به سوی اندام‌های ضعیف مانند کشاله‌های ران و زیر پوست و اطراف بدن جاری می‌شوند و باعث تولید امراض شایع در این فصل مانند دمل‌ها و ورم‌های چرکی و جوش‌ها و خارش و جرب و ورم‌های حلق می‌گردند و اگر وارد مغز شده و به بطن‌های مغزی برسند، موجب بروز صرع و سکته‌ها می‌گردند و اگر به غشاهای مغزی وارد شوند موجب بروز وسواس سوداوی می‌شوند، و اگر به بینی بریزند موجب زکام، گرفتگی صدا، سرفه و…. همچنین ریزش این مواد ردیّه به مفاصل باعث ورم‌های چرکی مفصلی و درد مفاصل می‌گردد.
از سوی دیگر هر بیماری كه ماده آن در زمستان ساكن باشد، در این فصل به هیجان آمده، نضج یافته و دفع می‌گردد. پس شدت یافتن بیماری در این فصل لزوماً به دلیل بدی آن نیست، بلكه بنا بر انضاج و دفع طبیعت و تقویت آن و نیز پاکسازی بدن و دفع فضولات از آن می‌باشد.
همچنین شیخ‌الرئیس پورسینا معتقد است در این فصل بیماری‌های مزمن بروز می‌نمایند.
در بهار، بدن كسی كه در زمستان به سبب پرخوری و كم‌حرکتی دچار افزایش خلط‌ها گشته‌، برای بیماری‌هایی كه زاده این خلط‌ها است آمادگی دارد زیرا بهار مواد خلط‌ها را می‌گدازد. همچنین بنا بر رأی پورسینا، چون در این فصل مواد بلغمی در بیماران بلغمی تحریك می‌شود، بیماری‌های سكته و فالج و درد مفاصل بیشتر در این بیماران بروز می‌كنند.

تدابیر مهم در فصل بهار

1- خونگیری (رگ زدن و حجامت)
اطبای پیشین برترین استفراغ در فصل بهار را استفراغ خون می‌دانستند که توسط انجام عمل حجامت و در برخی موارد فصد قابل اجرا می‌باشد. صد البته توجه به این نکته لازم است که
این اعمال تنها در موارد خاص و فقط و فقط با تشخیص و تجویز پزشک زبردست باید انجام شوند و اقدام به آنها به طور خودسرانه یا بدون بررسی‌های لازم می‌تواند موجب عوارض سختی گردد.

2- تخلیه و تصفیه مزاج به ویژه قی كردن و استفاده از مسهلات
اطبای كهن به مردم سفارش می‌كردند كه حتما در آغاز بهار، پیش از انبساط و تخلخل اخلاط و پر شدن رگ‌ها و اندام‌ها از آن، بدن را از اخلاط بد پاك كنند. بهترین زمان شروع پاك‌سازی بهاره از روزهای نخست فروردین‌ماه است و اندام‌های هدف در پاكسازی بهاره كبد، كلیه‌ها و روده‌ها هستند.

3- پرهیز از نوشیدنی‌های گرمی‌بخش و بسیار رطوبت‌آور

4- دوری جستن از غذاهای مولد خون و کم کردن مصرف انواع گوشت

5- استعمال غذاهای سرد كه اخلاط را ساکن نموده و آنها را غلیظ می‌گرداند و رقت آنها را تعدیل می‌کند.

6- پرهیز از جنبش‌های بیش از حد بدنی و همچنین انجام ورزش معتدل (سبك‌تر از ورزش در زمستان) هر بامداد پیش از طعام .

6- پرهیز از جنبش زیاد روانی، زیرا به مزاج هوا كمك می‌نماید و عوارض آن را افزایش می‌دهد.

8- پرهیز از انباشتن بدن از غذا و مصرف غذا به دفعات متعدد، زیرا كه امتلاء خود موجب تشدید عوارض این فصل خواهد گردید.

9- استفاده از نوشیدنی‌ها و رب‌های فرونشاننده گرما مانند شربت ریواس، عرق كاسنی، شربت زرشك و غوره و رب غوره و شربت نارنج و لیمو و به

10- پرهیز از مصرف مواد گرم و تلخ و تند و شور و تیز

11- پوشیدن لباس‌های لطیف و سبك و كم كردن روانداز
بهترین پوست برای استفاده در این فصل پوست سنجاب است زیرا گرمای آن کم است و همچنین جامه‌های پنبه‌دار كه پنبه آن اندك باشد.

12- اجتناب از حمام خیلی گرم و كل گرم‌كننده‌ها مانند ادویه‌جات و استعمال پایین‌آورنده‌های حرارت و ساكن‌كننده‌های مواد

13- پرهیز از مصرف آب با معده خالی و ناشتا

پریسا مزیّنی
کارشناس مامایی، پژوهشگر طب ایرانی
p_mozayani_1550@yahoo.com
=====================

طرز تهیه آش آلو، مناسب برای نرم کردن مزاج در فصل بهار

مواد لازم:
لوبیا چیتی 1 لیوان، عدس 2 قاشق غذاخوری، برنج 3 قاشق غذاخوری، سبزی تازه شامل تره، جعفری و اسفناج پاک کرده 700 گرم، پیاز متوسط یک عدد، آلوبخارا 1 لیوان، روغن زیتون 6 الی 7 قاشق غذاخوری، گوجه فرنگی 2 عدد، آب غوره به مقدار لازم، نعناع خشک به مقدار لازم، نمک، فلفل و زردچوبه و گلپر ساییده شده به مقدار لازم.

طرز تهیه:
حبوبات را که از شب قبل خیس کرده‌اید، روی حرارت بگذارید تا به آرامی بجوشد. سپس سبزی خرد شده را به همراه نمک و ادویه به آن اضافه کنید و به مرور به هم بزنید تا پخته شود. در زمان پخت، آلوها را به آش اضافه کنید. می‌توانید زمانی که آلوها پخته شدند، آنها را در آورید و پس از جدا کردن هسته‌هایشان، دوباره به آش اضافه کنید.
این مقدار غذا برای 4 تا 5 نفر کافی است.


منابع:
1.الموجز فی الطب، علاءالدین علی بن ابی‌الحزم القرشی (ابن نفیس)، تحقیق: استاد عبدالكریم عزباوی، مصر، 1406 هـ/ 986م.
2.الاغراض الطبیه و المباحث العلائیه، سید اسماعیل جرجانی، تصحیح و تحقیق دكتر حسن تاجبخش، تهران، انتشارات دانشگاه تهران با همكاری فرهنگستان علوم، چاپ اول، بهار 1384.
3.خلاصه الحكمه، محمد حسین عقیلی خراسانی، تصحیح اسماعیل ناظم، مؤسسه احیاء طب طبیعی و مؤسسه مطالعات تاریخ پزشكی، طب اسلامی و مكمل، قم، انتشارات اسماعیلیان، 1386.
4.قانون در طب، شیخ الرئیس پورسینا، ترجمه عبدالرحمن شرفكندی (هژار)، چاپ دوم، انتشارات سروش 1363.
5.الحاوی، حكیم محمد بن زکریای رازی، نسخه چاپ سنگی.
6.كامل الصناعه الطبیه، علی بن عباس اهوازی، مؤسسه احیاء طب طبیعی و مؤسسه مطالعات تاریخ پزشكی، طب اسلامی و مكمل، انتشارات جلال‌الدین، 1387
7.حفظ‌الصحه ناصری، محمدکاظم گیلانی، تصحیح دکتر رسول چوپانی، طرح احیای میراث مکتوب طب سنتی ایران، انتشارات المعی، 1387.
8.مروری بر کلیات طب سنتی ایران (ویرایش دوم)، دکتر محسن ناصری، دکتر حسین رضایی‌زاده، دکتر رسول چوپانی، دکتر مجید انوشیروانی، مؤسسه نشر شهر، 1388.
9.مروری بر پاكسازی بهاره، دكتر مجید انوشیروانی، مجله درمانگر، سال سوم، شماره پیاپی 9، بهار 85.
10.تغذیه در طب اسلامی ایرانی، دکتر غلامرضا کردافشاری، دکتر حوریه محمدی کناری، دکتر سید سعید اسماعیلی، نشر نیکان، 1387
11. http://www.hakimemehr.ir

برگرفته از سایت : http://tandorostan.org

نام فارسی: دارچین
نام علمی: Cinnamomum verum
نام عربی: دارصین

گیاه شناسی:
دارچین یکی از ادویه‌های مشهور مورد استفاده در غذاهای ایرانی است و به‌عنوان چای نیز بکار می‌رود. دارچین در واقع پوست خشک‌شده شاخه‌های درختی است که محل اصلی رویش آن جزیره سیلان و جنوب غربی هند است.
نام علمی آن (Cinnamomum verum ) و نام دیگر آن (Cinnamomum zeylanicum Nees ) می‌باشد(1،4).

طبیعت مفرده:
در طب سنتی ایران طبیعت دارچین را گرم و خشک در درجه سوم دانسته‌اند.

اثرات درمانی در طب سنتی ایران:
این گیاه از دیدگاه طب سنتی، رقیق‌کننده اخلاط، گشاینده گرفتگی‌های کبد، فرح‌بخش، تحلیل‌برنده بادها، تقویت‌کننده جگر و مغز و قلب، خشک‌کننده رطوبت‌های معده و مغز، ادرارآور و قاعده‌آور، رفع‌کننده برخی از  بیماری‌های سوداوی (مثل وسواس و جنون) و برطرف‌کننده بدبویی دهان است (2) و در برخی بیماران مبتلا به آسم و دارای خلط غلیظ در سینه مفید می‌باشد.(4)
دارچین را می‌توان به‌عنوان ضددرد،‌ آلرژی‌زا،‌ بی‌حس‌کننده،‌ ضداسهال،‌ ضدتهوع،‌ ضدهیستامین،‌ ضدلوسمی،‌ ضدتب،‌ ضدزخم، ضداسپاسم، ضدویروس،‌ قابض، ضدقارچ و کاندیدا، معرق و کاهنده پرفشاری خون،‌ حشره‌کش و کاهنده چربی به‌کاربرد.(6)
موارد ذکر شده فوق جهت آشنایی با این گیاه دارویی معرفی شده ولی با توجه قوت بالای این ادویه ( درجه 3 گرم و خشک)

مصرف بیش از حد آن می تواند منجر به بروز عوارض به خصوص در افراد دارای مزاج پایه گرم و خشک شود.

در طب نوین از دارچین در موارد :
زکام، آنفلوانزا، بی‌اشتهایی، سوءهاضمه، کولیک و نفخ، ضعف و دوران نقاهت بیماری‌ها، درد عضلات و اسهال کودکان می‌توان استفاده کرد.(4)
دارچین،‌ محرک، آرام‌بخش و مقوی معده است.(6)
کاربردهای تأییدشده آن درCommission E عبارتند از: کاهش اشتها و شکایات ناشی از سوءهاضمه.(1)
موارد مشابه:
از گیاهانی که از لحاظ ریخت‌شناسی مشابه دارچین است می‌توان به سلیخه(Cinnamomum cassia) (4) اشاره کرد. این گیاه با دارچین هم‌خانواده است

ملاحظات:
دارچین پودرشده در ظرف پلاستیکی نگهداری نشود.
هرچه پوست دارچین کهنه‌تر باشد اسانس کمتری خواهد داشت.(6)

میزان مصرف:
به عنوان چایی می‌توان 0.5 تا 1 گرم از پوست خشک‌شده را در یک لیوان ریخت و روی آن آب جوش ریخته و روی آن را پوشاند و بعد از 10 دقیقه میل کرد. این دمنوش را 2 تا 3 بار می توان مصرف کرد.(1)

عوارض جانبی:
تاکنون هیچ عارضه جانبی خطرناکی در مقادیر درمانی، شناسایی نشده است اما دارو به دلیل داشتن سینام‌آلدئید دارای پتانسیل متوسطی برای ایجاد حساسیت است.(3)
مصرف مقادیر زیاد دارچین،‌ باعث تپش قلب،‌ بی‌خوابی و افسردگی می‌شود.(6)

موارد عدم مصرف:
مصرف دارچین در زمان بارداری ممنوع است و بهتر است از مصرف آن در مقادیر بیش از آنچه که در غذا مصرف می‌شود، خودداری شود.(4)
دارچین در افراد مبتلا به زخم‌های گوارشی و تب‌های با منشأ ناشناخته ممنوع است و بهتر است زمان شیردهی استفاده نشود.(6)
مصرف خوراکی اسانس دارچین باعث تشدید ضربان قلب، تحریک تنفسی، بالارفتن حرارت بدن، ترشح بزاق، تعریق و اشک‌ریزش می‌شود و تماس آن با غشاء موکوسی گاهی واکنش‌های حساسیتی بوجود می‌آورد. پس بهتر است فقط از طریق موضعی و بااحتیاط مصرف شود.(4)


منابع:
1- 2004 PDR Herbal Medicine
2- مخزن الادویه تألیف سید محمد حسین عقیلی خراسانی ذیل دارصین
3- کتاب مرجع گیاهان دارویی تألیف احمد امامی
4- دایره المعارف طب سنتی (گیاهان دارویی)، جلد دوم، تألیف دکتر ابوالقاسم سلطانی
5- نکات برتر و برجسته دارو و درمان، تألیف دکتر محمد صادق رجحان
6- کتاب گیاهان دارویی، جلد اول، تألیف دکتر صالحی سورمقی

 فریبا قربانی
پزشک، دستیار دکترای تخصصی دکترای طب سنتی ایران
دانشگاه علوم پزشکی تهران

برگرفته شده از سایت :

http://tandorostan.org

نام فارسی : جعفری

نام علمی: ‍Petroselinum crispum (Miller) Nyman ex A.W. Hill

اسامی دیگر:

Botanical: Petroselinum hortense, Apium petroselinum

Pharmaceutical: Radix Petroselini (root), Fructus Petroselini (fruits)

نام انگلیسی: Parsley

خانواده: Apiaceae

ماهیت: 

گیاهی علفی ، دوساله و دارای بوی معطر ، ترد و لطیف، با ریشه راست  عمودی دوکی شکل، زردرنگ و ساقه استوانه ای دارای خطوط برجسته طولی است که ارتفاع آن به 60- 100سانتی متر می رسد و برگ ها دارای  بریدگی های لوزی یا مثلث شکل و دارای کاسبرگ های سه سوزنی هستند و ثمر یا تخم آن سبز خاکستری رنگ، دوکی شکل داری 5 خط برجسته است. گل آذین ها پایک بلند(ساقه اصلی)  انتهایی نوک دار 10 تا 20 چتر های شعاعی زرد رنگ هستند. مبدا اصلی در ناحیه مدیترانه و اکنون در تمام جهان کاشت می شود.

بخش های پزشکی و طبی: بخش مصرفی روغن استخراج شده از ثمر جعفری یا بخش های هوایی تازه یا خشک شده  یا بخش های زیر زمینی  و کل گیاه در ابتدای فصل رویش است.

طبیعت آن(حزای بری) : درسوّم گرم و خشک است.

مهمترین افعال و قوا در طب سنتی ایران: 

- تقویت کننده معده و احشا و جگر و مفتح سده جگر و طحال
- محلل ریاح و هاضم غذا
- گرم کننده کلیه و مثانه و ادرارآور و موجب افزایش میل جنسی و مقوی مثانه و مجاری ادرار 
- آشامیدن و بوییدن آن جهت زکام و رطوبات مغزی و سردی مغز
- ضماد آن جهت تسکین درد و ورم برخی انواع بواسیر 
- رنگ روی را نیکو سازد

(قاعده آور و کاهنده ریاح و ضد نفخ و عطش آور و خشک کننده منی است و جهت رفع سمّ بارد (سم های دارای کیفیت سرد) و سم حشرات و بدبویی دهان و پوشاندن بوی سیر در تنفس نافع می باشد و بخور (دود دادن )آن برای دفع اذیت ریاح ردیه (بادها و بوهای بد) و ضمادش برای دردهای مفصلی بلغمی و برای پیشگیری و درمان سنگ های کلیوی و کمک به کلیه ها برای دفع مواد زائد به کار می رفته است.

موارد مصرف در طب نوین: 

اثرات ثمر گیاه: در مطالعات حیوانی اثر مدر در افزایش تون ادراری در حد متوسط با انقباضات زیاد عضله صاف روده و مثانه و رحم و سقط کننده 

Approved by commissuion E: 

اثرات ریشه:

عفونت های دستگاه ادراری و سنک های کلیه و مثانه و با افزایش جریان ادراری برای پیشگیری و و درمان شن کلیه

:Unproven Uses

برای اختلالات دستگاه گوارش و یرقان و التهابات کلیه و مثانه و مدر و قاعده آور

در هومئوپاتی برای التهاب ادراری و مثانه تحریک پذیر

اثرات ثمر: برای اختلالات قاعدگی و دستگاه گوارش و عفونت های کلیه و قسمت تحتانی دستگاه ادراری و یک هاضم (Disgestive) 

اثر مقوی هضم و کمک کننده به بهبود سوءهضم و رفع نفخ و گاز و افزایش جریان خون قاعدگی و در تنظیم قاعدگی و رفع کرامپ های قاعدگی و در توقف تولید شیر در پستان ها موثر است و هم چنین در بهبود علایم آرتریت و روماتیسم و ضد اسپاسم عضلانی و شکمی و برگ های آن در رفع علایم یائسگی و ممانعت از عوارض استئوپروز(پوکی استخوان) و به علت داشتن خاصیت ضد عفونی در التهاب خفیف مثانه و مجاری ادراری و رفع اسهال موثر می باشد . کاربرد های دیگر شامل دفع سنگ کلیه و درمان بواسیر و کمک به رفع لکه های صورت و خوشبویی دهان و نیش حشرات و برای ضرب دیدگی اعضاء هم می باشد.( Eyewitness companions Herbal remedies 2007)

فرآورده ها :

جعفری دارای قسمت های تازه یا خشک شده گیاه است ریشه و گیاه تازه از مزارع و تخم ها یا seed که از ثمر رسیده خشک شده گرفته می شود

عوارض جانبی، هشدارها و موارد منع مصرف: 

در طب سنتی ایران: زیاده روی آن موجب زیان سر و خشک کننده منی، موجب سردرد و موجب ورم ملتحمه و جرب و بثور در گرم مزاجان و مقدار مصرف حدود 5/4گرم می باشد.
به علت خاصیت مدر بودن در حاملگی مصرف مقدار زیادش مضر است.(کتاب مخزن الادویه حکیم عقیلی خراسانی)

گاهی واكنش های آلرژیك پوستی یا مخاطی( به Apiole) دیده شده است. ممکن است حالت فتودرماتیت در برخی افراد ایجاد نماید.

مقادیر درمانی در دوران بارداری و التهابات كلیه منع مصرف دارد و در بیماران دارای خیز یا ادم به علت نارسایی قلبی یا کلیوی نباید استفاده شود. فرآورده های میوه جعفری(تخم) در حاملگی ممنوع است.
مصرف بیش از حد روغن فرار یا فرآورده های دیگر خطر مسمومیت دارد که علایم آن شامل افزایش انقباضات عضلات صاف در مثانه و روده ها و رحم است و علایم دیگر شامل آنوری مدفوع خونی کبد چرب لاغری شدیدهمولیز و متهموگلوبولینمی و خونریزی مخاطی است.

مقدار روزانه حداکثر 6 گرم در روز از فرآورده های جعفری است

(PDR FOR Herbal Medicines, THIRD EDITION, 617-618).

سن شروع مصرف: می توان از پایان 8 ماهگی جعفری پخته و از 9 ماهگی جعفری خام ریز خرد شده را به کودک داد. مصرف جعفری خام همراه غذا باعث افزایش جذب آهن موجود در مواد غذایی می شود. اگر می خواهید جعفری را در غذا بپزید، در انتهای پخت آن را به سایر مواد اضافه کنید زیرا با پخت طولانی ، علاوه بر از دست دادن بسیاری مواد مفید ، تلخ مزه هم می شود.

انتخاب در زمان خرید: جعفری تازه رنگ سبز روشن دارد و ترد است، از خرید انواع متمایل به زرد و یا خیسانده در آب خودداری کنید.

نگه داری: پس از جدا کردن برگ های جعفری از ساقه اصلی و خیساندن در آب حاوی ماده ضدعفونی کننده، آن را با فشار متوسط آب سرد شسته و بگذارید آب آن خارج شود. جعفری شسته را می توان تا 4 روز در یخچال و تا یک سال در فریزر نگه داری کرد.(تغذیه کودک و نوجوان در سلامت و بیماری اثر دکتر رویا کلیشادی )

دکتر محمود بابائیان
پزشک و دستیار طب سنتی ایران
دانشگاه علوم پزشکی شاهد

drbabaeian@yahoo.com

 ===============

منابع:

(1)عقیلی خراسانی، مخزن الادویه

(2) German Federal Minister of Justice. German commission E for human medicine monograph, Bundes-Anzeiger (German Federal Gazette), no.74, dated 18.04.1991

(3) Eyewitness companions Herbal remedies 2007

(4) PDR FOR Herbal Medicines, THIRD EDITION, 617-618

(5) تغذیه کودک و نوجوان در سلامت و بیماری اثر دکتر رویا کلیشادی 

برگرفته شده از سایت :

http://tandorostan.org